De Islamitische literatuur kent ontelbaar veel werken die toegewijd zijn aan onze geliefde profeet (vrede zij met hem).
Het verzamelen en documenteren van deze verschillende werken over de profeet ﷺ, kent grofweg twee fases. In de eerste fase begonnen de eerdere geleerden alle informatie over de profeet ﷺ, te verzamelen en vast te leggen. Vervolgens werden de werken opgedeeld in 2 overkoepelende categorieën namelijk:
- De wetenschap van de Hadith en Soennah
- De wetenschap van de profetische biografie (as-Sierah).
De bovengenoemde categorieën zijn vervolgens weer opgesplitst in verschillende subwerken welke in dit artikel worden opgesomd en besproken.
- De wetenschap van de Hadith:
Deze wetenschap bestaat uit alle uitspraken van de profeet ﷺ, evenals zijn handelingen en zijn bevestigingen. Gezien de breedte van deze wetenschap hebben de geleerden verschillende werken geschreven ter verduidelijking en verdieping van een aantal zaken. Hieronder zal ik een aantal voorbeelden opsommen met de daar bijhorende doelen:
- Al-Fahaaris (Catalogiseringen): Het doel hiervan is om gemakkelijk en overzichtelijk verschillende overleveringen te vinden.
- Kutub ul-Atraaf: In deze boeken staat de daadwerkelijke inhoud (matn) van de overleveringen centraal.
- Maʿadjim ul-Hadith: Hierin worden de betekenissen van de woorden/inhoud van overleveringen uiteengezet.
- Al-Djawaami’: In deze boeken staan de leer en kernpunten die de geleerden uit de overleveringen halen centraal. Verschillende boeken die zich focussen op de ketens (isnad) van overleveraars.
- At-Takhrij en al-Djarh wa Taʿdil: Boeken waarin aandacht is voor het classificeren en beoordelen van de betrouwbaarheid van overleveraars en overleveringen.
- Usul ul-Hadith: Werken die de focus leggen op de vaktermen in de wetenschap van de Hadith.
Je kunt je voorstellen dat de hoeveelheid werken enorm is op dit gebied, en ook de verschillende soorten boeken maken het lastig om overzicht te krijgen en te houden over dit alles. Mede daarom heeft de weledele geleerde Mohammed ibnu Djaʿfar al-Kattani (Overl. 1345 H.) zijn bekende boek geschreven genaamd ‘Ar-Risāla al-Mustaṭrafa li-Bayān Mašhūr Kutub as-Sunna al-Mušarrafa’ waarin hij duiding geeft aan meer dan 1400 boeken in de hadithwetenschappen en meer dan 600 biografieën van geleerden opneemt.
2. De wetenschap van de Sierah:
De profetische biografieën starten vanaf (voor zijn) geboorte tot aan zijn overlijden ﷺ. En kennen vaak een chronologische tijdspad. Vaak staan in zijn biografieën de gebeurtenissen centraal die in zijn leven hebben plaatsgevonden én op zijn gedragingen gedurende zijn leven ﷺ. Ook wordt in de sierahboeken expliciet stilgestaan bij de wonderen en tekenen van zijn profeetschap ﷺ.
Een ander veelvoorkomend thema waar geleerden aandacht aan hebben besteed in de Sierah boeken is de politieke kant van zijn leven, bestaande uit veldslagen en de overeenkomsten die hij ﷺ heeft afgesloten.
Eén van de meest bekende boeken op dit thema, is het welbekende boek van Ibnu Hisham (overl. 218 H.). Een bekende uitleg van dit boek heet Ar-Rawd Al-Unuf van de grote Andalusische schriftgeleerde Abu al-Qasim al-Suhayli die overleed in 1185 H. in Marrakech.
Binnen dit domein is er ook een subcategorie van werken bekend als “al-Mawlidiyah“, die zich specifiek richten op de geboortedag van de profeet ﷺ. Deze werken zijn vaak beknopter en worden geschreven om gelezen te worden in moskeeën ter ere van zijn geboortedag. Een referentie voor mensen die geïnteresseerd zijn in dit genre is het werk van al-Musnid Abdul-Hayy al-Kattaanie (moge Allah hem genadig zijn) (gest. 1382 H.), die een boek schreef waarin hij meer dan 120 werken noemt die ter ere van de geboortedag van de profeet ﷺ zijn gemaakt. Hij heeft namelijk een boek geschreven met als titel: “De kennismaking met de boeken die ter gelegenheid van de edele geboortedag zijn geschreven.” التآليف المولدية
Recente onderzoekers hebben zelfs een lijst samengesteld met 272 boeken die speciaal voor deze gelegenheid zijn geschreven, wat de diepgaande invloed en het respect dat men heeft voor deze dag benadrukt.
De wetenschap van de Sierah (profetische biografie), kent net als de wetenschap van de Hadith verschillende subcategorieën. Deze zal ik hieronder opsommen en kort toelichten:
- Dala’ilu Nubuwah (Bewijzen van profeetschap): Deze tak houdt zich bezig met de bewijzen van zijn profeetschap en de wonderen die dit met zich meebracht ﷺ. Vele boeken zijn hieraan toegewijd waaronder het bekende boek ‘Dalaa’ilu Nubuwah’ geschreven door Abu Nu’aym al-Asfhaani (overl. 430 H.)en het gelijk genaamde boek van Imaam al-Bayhaqi (Overl. 458 H.).
- Alkhasaa’is: Deze boeken bevatten de unieke kenmerken en eigenschappen van de profeet ﷺ, die hem onderscheidde van de rest der mensheid en de andere profeten. Zoals het feit dat hij de zegel der profeten is, en dat de Koran aan hem is geopenbaard, vrede zij met hem. Maar ook de onderscheiding van zijn volgelingen van anderen, zoals het feit dat hij shafaaʿah (voorspraak) voor ons kan verrichten op de dag des oordeels.
- Huququ an-Nabiy (rechten van de profeet): In deze boeken staan de rechten van de profeet ﷺ, richting zijn oemmah centraal. Men kan denken aan zaken zoals; het opvolgen van zijn geboden, liefde voor hem hebben, hem respecteren en op een voetstuk plaatsen etc. Eén van de meest bekende werken die zich hierop hebben gericht is het boek ‘Ashifaa Bi Tarif Huquq Mustafa’ van de grote Maliki geleerde al-Imam al-Qadi ʿIyad (overl 544 H). Verschillende geleerden hebben vervolgens boekwerken gewijd aan het uitleggen van het werk van al-Qadi ʿIyad.
- Ashamaa’il wal Akhlaaq: In deze boeken zijn de beschrijvingen van zijn karakter, eigenschappen en gedragingen vastgelegd. Maar ook zijn uiterlijke kenmerken en de gewoontes in zijn doen en laten worden in deze boeken tot in detail beschreven, vrede zij met hem.
Bekende boekwerken binnen dit vakgebied zijn ‘ash-Shama’il al-Muhammadiyyah’ van al-Imam at-Tirmidhi (overl. 279 H.) en ‘al-Anwar fi Shama’ili Nabiy il-Mukhtar’ van al-Imam al-Baghawi (overl. 516 H.). - al-Maghazi: Dit zijn boeken waarin de slagvelden worden beschreven die de profeet ﷺ heeft gevoerd. Ook hierover zijn verschillende boeken geschreven (circa 33) waaronder het boek ‘al-Maghazi’ van Ibnu Ishaq (overl. 151 H.).
- as-Siyar: Deze boeken zijn een verdieping op de zojuist genoemde ‘Maghazi’ boeken. In de Siyyar worden zowel de veldslagen beschreven, maar wordt ook aandacht besteed aan de leerpunten en de daarbij horende religieuze oordelen.
- al-ʿArab qabla al-Islam (De Arabieren voor de islam): Er zijn ook boeken die zich hebben gericht op het leven en de gewoontes van de Arabieren voor de komst van de Islam. Het achterliggende doel is vaak dat de lezer een beeld krijgt bij de context waarin de profeet ﷺ leefde en de context waarin de Islam tot de mensheid is gekomen. Weet hebben van de context draagt ook bij aan het kunnen interpreten van (sommige) van zijn handelingen en uitspraken, vrede zij met hem.
De aantallen (aan boeken) waar ik in dit stuk regelmatig naar refereer zijn geen vaste en zekere getallen. Dit is gebaseerd op schattingen van geleerden. Men kan er van uit gaan dat het aantal veel groter was gezien het aantal boeken dat in het verleden volledig is vernietigd in bijvoorbeeld Andalusië en Baghdad.
Als we een kijkje nemen in het Nederlandstalige aanbod binnen dit brede vakgebied, zien we dat het met name boeken zijn die gaan over de profetische biografie, die in vergelijking met Arabischtalige werken vaak beknopt zijn.
Deze beknopte beschrijving toont aan hoe groot en breed deze wetenschap is en de hoeveelheid werken die hieruit zijn voortgekomen. Ondanks het feit dat veel werken verloren zijn gegaan of ons om verschillende redenen niet hebben bereikt.
Dit vergt en vraagt van ons als moslims om waardering te hebben voor onze voorgaande geleerden die onder (soms) lastige en extreme omstandigheden, zich volledig hebben ingezet voor het verzamelen, duiden en delen van deze kennis. Het siert ons dan ook om hier waardering voor te hebben, het belang ervan in te zien en dit over te dragen aan de volgende generatie.
Allahuma salli wa sallim ʿala Sayyidina Mohammed
Sheikh Ilyas el Yousfi