De Marokkaanse Rif heeft in de geschiedenis veel grote geleerden gekend in meerdere vakken vooral in de Maliki fiqh, velen onder deze geleerden hebben in grote steden belangrijke functies bekleed, o.a:
– Abu Ibrahim Ishaaq al-Weryaghli -bekend als al-A’radj (overl. 1285). De Faqih van Fes en de bekendste deskundige in het uitleggen van de “al-Mudawwanah” van imam Malik.
– De grote Maliki geleerde al-Imam Omar ibn az-Zahraa’ al-Weryaghli (overl. rond 1310) van i’etmanen bij Tamasint. Hij is de schrijver van “al-Mumahad al-Kabir” de meest uitgebreide uitleg van al-Muwatta in 51 volumes.
– De Moefti en Rechter van Fes Ibrahim Ibn Mohamed al-Yeznasi (Beni Iznassen) bekend om zijn vele Fatawa. (overl. 1391)
– De grootmoefti van Fes en de Faqih van al-Qaraween Isa ibn Ahmed al-Mawasi (uit Ijarmaouas – Ait Touzin). Hij was in zijn tijd een autoriteit in de Maliki-Fiqh. Overleden in 1490.
– De grote Faqih Abdelaziz al-Boufrahi (Bni boufrah – Ibeqowen). Hij was de Khateeb (prediker) van al-Qaraween na de grote imam Abu Faris al-Weryaghli. Overleden in 1493
-De bekende historicus en Faqih Abu Al-hasan Ali al-Gzanaai (Gzenaya), zijn boek “Jana zahrat al-Aas fi Binaai Madinat Fes” is een van de belangrijste nauwkeurige boeken over de geschiedenis van Fes. (leefde in de 15e eeuw.
En er zijn nog vele anderen zoals: Abu al-Abbas Ahmed Al-Gzanaai, Abu Abdillah Mohamed ibn Ali At-Touzani (al-boujdaini), Abu al-Mahasin Yousuf ibn Abdullah al-Weryaghli (auteur van al-Mawrid sa’id fil Wird min Kalimat at-Tawhid), Mohamed ibn Maimon al-Walshiki (beni oulichek).
In het boek van al-Imam al-wansharisi (overl. 1509) “al-Mi’yaar al’mu’rib” wat beschouwd wordt als de grootste Maliki Fatawa encyclopedie kunnen we tientallen namen van Maliki Rif geleerden terugvinden en hun fatawa. Ook in “salwat al-Anfas” en “Durrat ul-Hijal fi Asmai rijal” kunnen we veel biografieën vinden over diverse Riffijnse islamgeleerden.
Overigens zou men zich kunnen afvragen waarom al deze geleerden zich hebben gevestigd in andere steden en niet in de Rif zelf, er is gezegd omdat er meer academische en wetenschappelijke mogelijkheden bestonden in de grote steden, er is ook gezegd en deze is heel pijnlijk: omdat de mensen uit de Rif maar weinig waardering hebben voor hun eigen geleerden, zoals de bekende historicus Ibn Zaydan heeft gezegd over de grootgeleerde ibnu Zahrae al-Weryaghli (die dus een uitleg heeft geschreven van al-Muwattae in 51 volumes):
“Zijn volk en zijn stam hebben hem verwaarloosd.”
Sheikh Ilyas el Yousfi