In hoeverre is het islamitisch verantwoord om cultuur te behouden?
De Islam is gekomen om een menselijke beschaving tot stand te brengen, gebouwd op rechtvaardigheid en barmhartigheid met aanbidding tot Allah, de Enige. Hij is de Heer Die ons al deze gunsten heeft toebedeeld: Hij heeft ons gecreëerd, alles voor ons klaargemaakt en ons van alles voorzien van wat wij nodig hebben om te kunnen leven. Hij is daarom de Enige Die wij dienen te aanbidden en dankbaar moeten zijn.De cultuur en gewoontes bestaan vanwege maatschappelijke behoeften en dienen een gemeenschappelijke nut. De Islam is niet gekomen om in strijd te zijn met de cultuur en gewoontes van de mensen. Het is juist gekomen om die te verfijnen, zodat die in lijn kunnen zijn met datgene waar Allah van houdt.Het doel van de islamitische religie is niet om rebellie te creëren tegen alle gewoonten en culturen in. Doch, het is bedoeld om het pad ervan te plaveien. Daarom zien we dat de Islam de gewoonten van de Arabieren intact heeft gelaten, maar alleen de uitwassen heeft gecorrigeerd zoals het begraven van meisjes, het drinken van bloed, het breken van de familiebanden, trouwen met hun stiefmoeders (na het overlijden van hun vaders) en het opheffen van het verbod op erfenis voor vrouwen en kinderen.
Cultuur en gewoontes binnen de Islam, kunnen we opsplitsen in drie categorieën:
️ De eerste is dat er voor die gewoonte een religieus bewijs is dat het bevestigt, zoals gastvrijheid, het bijstaan en steunen van de behoeftigen, en het stimuleren van het goede gedrag.
️ Het tweede is dat er voor die gewoontes een religieus bewijs is dat het ontkent, zoals schaars gekleed de straat op gaan, naakt de rondgang verrichten (om de Ka’bah), het steunen van je bloedverwant in zijn onrecht, kansspel en het nuttigen van alcohol.
️Het derde is dat er voor die gewoontes geen religieus bewijs bestaat dat het bevestigt of ontkent. De islamitische geleerden zeggen in zulke situaties rekening te houden hiermee en deze zelfs als uitgangspunt te nemen waarop oordelen en fatwa’s gebaseerd kunnen worden. En dit zien wij vaak terug in de verschillende boeken van jurisprudentie (Fiqh). Hiermee vergemakkelijkt Allah de toestand van de moslims in zaken die niet indruisen tegen de islamitische geloofsleer en de duidelijke geboden en verboden. En ook geeft Hij hiermee de mensen de vrijheid om hun gewoonten, omgangsvormen en toestanden te behouden.
Er zijn veel Fiqh-zaken die gebaseerd zijn op gewoonten en die dus zelfs als bewijsvoering worden gehanteerd. Zo zegt Allah in de Koran:
{خُذِ الْعَفْوَ وَأْمُرْ بِالْعُرْفِ وَأَعْرِضْ عَنِ الْجَاهِلِينَ }
“Wees geneigd tot vergiffenis (tegenover de mensen), spoor aan tot het behoorlijke (al-‘Oerf) en wend je af van de onwetenden.”
(Soerat al-A’raaf: 199)
Ook zegt Allah:
{لِيُنفِقْ ذُو سَعَةٍ مِّن سَعَتِهِ ۖ}
“Laat de vermogende man uitgeven naar zijn vermogen.”
(Soerat at-Talaaq: 7)
Hier heeft Allah, zoals je kunt zien, niet een oordeel gegeven en een bedrag genoemd. Maar geeft Hij hier het oordeel op basis van de gewoonte. Dus alles waar geen bewijs voor is, daarvoor kan de goede gewoonte als basis dienen.
Gewoontes maken niet iets wat verboden is toegestaan. Zoals Allah zegt:
“En het is geen deugdzaamheid dat jullie de huizen binnentreden via de achterzijde, maar deugdzaam is degene die Allah vreest. Treed jullie huizen binnen via haar deuren, en vrees Allah opdat jullie succesvol zullen zijn.”
(Soerat al-Baqarah: 189)
Men dacht destijds namelijk dat het binnentreden van de woningen vanaf de achterzijde beter was, en zij waren gewend dit te doen. En Allah vertelt hun dus hier dat dat niet het geval is.
De les aan eenieder is dus om te bekijken of de desbetreffende gewoonte in lijn is met de Wens van Allah.
️Er bestaat naast dit alles natuurlijk ook nog het overdrijven in de gewoontes. Dit is het halsstarrig vasthouden aan oude gewoonten, en niet veranderen naar datgene wat beter is. Als het gewoontes zijn die hetzelfde van aard zijn, in voordelen, dan is het beter om je oude gewoontes aan te houden in plaats van de nieuwe te accepteren. Je bent geen betere moslim als je een Marokkaanse djellaba of Arabisch gewaad draagt. En je mag gerust je vasten verbreken met stamppot.
Samenvattend zeg ik dus dat de Islam niet vijandig staat tegenover de gewoonten van de mensen, doch het bevestigt en erkent deze. En sterker nog, het wordt vanuit de religie zelfs aangespoord en beloond. Een van de doelstellingen van de Islam is namelijk om de eenheid en saamhorigheid binnen een samenleving te bewaken en te beschermen.
️Zo zien we dat de Profeet Mohammed dezelfde kleding als zijn volk droeg, en hetzelfde eten als hen at. Maar hij liet de ingrediënten die niet toegestaan waren. De Profeet heeft ook de namen van zijn metgezellen niet veranderd toen zij de Islam binnentraden. Alleen bij de namen die indruisten tegen het islamitische credo of een slechte betekenis hadden. Als we dit dus goed begrijpen, zullen vele zaken voor ons ook makkelijker zijn. Als je dit dus goed inziet, zul je de kwesties die hieronder vallen ook beter begrijpen. Zoals klederdracht, eetgewoonten en het geven van namen. En zo zien we in de islamitische geschiedenis dat overal ter wereld waar de Islam gekomen is, de verschillende volkeren en culturen hun gewoontes hebben behouden. Ieder land heeft haar eigen bijzonderheden. Aldus kun je in de Nederlandse context een goede moslim zijn en je geloof een goede invulling geven. We dienen dus niet alle oordelen en fatwa’s te importeren uit andere landen die andere gewoonten hebben.
Tot slot, wanneer je de Islam binnentreedt weet dan dat niet iedere moslim een geleerde is en neem niet alles klakkeloos van hen over. Stel je vragen over de Islam aan de juiste mensen. Er is namelijk een verschil tussen het geloof zelf en hoe mensen dit praktiseren.
Dit neemt niet weg dat je je de Arabische taal eigen kunt maken en niet te blijven bouwen op vertalingen van de Koran en de overleveringen, die ook alleen maar een essentie van de betekenis weergeven en niet de volledige.
Kort gezegd: De Islam is niet cultuur gebonden.
Sheikh Ilyas el Yousfi