Samenvatting van de fatwa van de grote Marokkaanse Schriftgeleerde Sheikh Mawloed as-Sarierie omtrent het triageren (rangschikken) van coronapatiënten in crisissituaties waarin een tekort is aan beademingsapparatuur en IC-bedden.
Vraag:
Ten tijde van de coronacrisis zijn veel moslim(artsen), met name in niet-islamitische landen, met vragen komen te zitten omtrent verschillende medisch-ethische kwesties en de Islamitische regelgeving hieromtrent. Eén van de meest gestelde vragen is:
Zijn er factoren, die islamitisch verantwoord zijn, waarop artsen patiënten mogen selecteren of uitsluiten voor beperkte Intensive Care plekken? Is het bijvoorbeeld toegestaan om jongere patiënten voorrang te geven op oudere patiënten wanneer er te weinig plekken zijn?
Aanvullende vraag
Stel dat er factoren zijn waarop artsen mogen selecteren, via welke islamitische verantwoorde manier kunnen we dit dan bewerkstelligen? Is het bijvoorbeeld toegestaan om patiënten te selecteren d.m.v. loting?
Antwoord van de Sheikh, moge Allah hem belonen:
Allereerst dienen we duidelijk te maken dat het onderwerp gaat over het redden van levens, en de vraagstelling draait eigenlijk om het nalaten van het redden van mensenlevens. Dit is een zaak waar de Islamitische wetgeving zwaar aan tilt vanwege de bronnen die hierover zijn geopenbaard, zoals de woorden van Allah waarin Hij zegt:
“Wanneer iemand een ziel doodt (en dit) niet als vergelding voor moord (is bedoeld), of (het bedoeld is) om verderf op aarde te zaaien, het dan is alsof hij alle mensen heeft gedood. En wie haar laat leven, het is dan alsof hij alle mensen heeft laten leven…”
(al-Maai’dah : 32)
Naast dit vers zijn er andere bronnen uit de Koran en Soennah die het grote belang van het redden van levens benadrukt. Het antwoord op deze vraag dient op al deze bronnen gebaseerd te zijn, en al deze aspecten dienen te worden meegewogen in het formuleren van een antwoord.
De Islam heeft het redden van levens tot een belangrijke zaak gemaakt ongeacht iemands etniciteit, religie, sociaaleconomisch aanzien, geslacht, leeftijd, mentale en fysieke gesteldheid of andere kenmerken.
Het dient helder en duidelijk te zijn dat het in de Islam maar draait om één zaak, en dat is mensenlevens. Alle afwegingen die eventueel gemaakt worden in deze crisis, moeten dus draaien om het redden van mensenlevens en dienen niet beïnvloed te worden door factoren zoals eerder duidelijk is gemaakt. Al zou de ene patiënt 100 jaar zijn, en de ander slechts 20 jaar, dan is dit vanuit Islamitisch perspectief géén geldige factor om mee te nemen in de triage en in het besluit of een patiënt wel of niet in aanmerking komt voor beademingsapparatuur. Dit is iets wat de Islam onder geen enkele voorwaarde toestaat.
Wat zijn de factoren waarop medici wel mogen selecteren in het scenario waarin te weinig beademingsapparaten zijn en te veel patiënten?
1: Tijd van binnenkomst.
Dit wil zeggen dat degene die als eerst ter plekke aanwezig is, ook als eerst recht heeft op een plek. Zodra de arts een patiënt ziet die behoeftig is aan een beademingsapparaat, dan is de arts vanaf dat moment verplicht om deze patiënt te plaatsen aan het apparaat. Het moment dat de patiënt binnenkomt is dus cruciaal, want wanneer de tweede patiënt iets later binnenkomt, en geen apparatuur meer beschikbaar is, dan kan de arts niets meer voor hem betekenen en dient hij de patiënt te helpen die als eerst aanwezig was. De arts treft dan ook geen blaam dat hij de 2e patiënt niet meer kan helpen gezien het een kwestie van onmacht is.
2: De ernst (van het ziektegeval).
Stel dat er 2 patiënten zijn en 1 apparaat, maar de artsen weten dat patiënt 1 het zal redden zonder beademing, maar patiënt 2 niet. Dan dient de arts voorrang te geven aan de patiënt die het niet gaat redden zonder beademingsapparatuur. Zelfs als dit betekent dat patiënt 1 veel pijn gaat lijden zonder beademingsapparatuur. Waar het om gaat, is dat hij het redt zonder beademingsapparaat en patiënt 2 niet.
3: Het gevolg (van iemands dood).
Als artsen moeten kiezen tussen twee patiënten en de artsen weten dat de dood van patiënt 1 veel mensenlevens gaat kosten, terwijl de dood van patiënt 2 alleen betrekking heeft op de persoon zelf. Dan dient de arts voorrang te geven aan patiënt 1, om daarmee ook andere levens te redden.
4: Zwangerschap.
Als artsen moeten kiezen tussen een zwangere vrouw of een niet-zwangere patiënt: Het lijkt erop dat de voorkeur uitgaat naar de zwangere vrouw, omdat hiermee twee levens worden gered in plaats van de patiënt die niet zwanger is.
5: Kennis.
Als artsen vanuit hun ervaring en expertise bijna zeker weten dat de patiënt het niet gaat redden, ondanks dat hij aan een beademingsapparaat wordt gezet. In zulke gevallen dient de arts voorrang te geven aan patiënten die nog wel overlevingskans hebben.
Wat betreft de loting?
Het selecteren van patiënten in het geval van te weinig apparatuur aan de hand van loting geniet de voorkeur niet binnen de Islam. De meerderheid van de geleerden is hier geen voorstander van. Maar desondanks zien we in deze situatie geen andere optie om te selecteren tussen patiënten indien deze tegelijk in het ziekenhuis aankomen. Want indien niet wordt geloot, zullen meerdere levens verloren gaan terwijl d.m.v. loting minimaal één leven gered kan worden.
En Allah weet het het beste.
Sheikh Mawloud as-Sarieri